نگاهي کوتاه به شهرستان شيروان
شهر باستانی شيروان ، تاریخ نزدیک به پنج هزار سال در سینه دارد قدمت تپه باستانی شیروان را همپای شهر سوخته زابل و نزدیک به 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح می دانند حتی به شکل افسانه گفته می شود ارشک سردودمان و موسس سلسله اشکانیان برفراز آن زاده شده است و شیروان اولین جایی بود که او در آن نیروهایش را آموزش رزم آوری داد آنچه مسلم است شیروان یکی از مهمترین دژهای امپراتوری اشکانیان در طی 474 سال حکومت آنها بوده است وجود گورهاي زرتشتي و آثار تاريخي در نقاط گوناگون ناحيه شيروان، نه تنها بر شناخت رويدادهاي تاريخي شيروان در پيش از تاريخ كمك مي نمايد، بلكه آبادي و اهميت اين شهر را در آن زمان نشان مي دهد. شهرهاي خراسان، از جمله شيروان، بين سال هاي 31 و 32 هـ . ق، در روزگار خلافت عثمان، به دست مسلمانان افتاد. در زمان حكومت طاهريان، صفاريان و سامانيان، شيروان يكي‌از آبادي‌هاي پر‌جمعيت و آباد بوده است. سلطان محمود غزنوي در بازگشت از هندوستان از مسير راه مشهد - طرقي - شيروان، يك شبانه روز در روستاهاي دهستان گليان شيروان، اردو زده است؛ به طوري كه اين محل را تخت سلطان محمود نيز مي نامند. مغولان در 618 هـ . ق، شهرهاي خراسان، از جمله شيروان را گشودند و به كشتار و چپاول پرداختند. شيروان در 874 هـ . ق، به دست تيمورلنگ افتاد.
شيروان در زمان صفويه از اعتبار و اهميت ويژه اي برخوردار شد و در زمان شاه عباس بزرگ، كردان جنگجو به اين ناحيه كوچ كردند. شاه عباس صفوي چند بار، از جمله در 1007 هـ . ق، به خراسان كه مورد تاخت و تاز مردمان گوناگون بود و هم چنين به شيروان، مركز حكومت ايلخاني سفر كرده است. نادرشاه افشار در 24 شوال 1148 هـ . ق، به پادشاهي رسيد و رضاقلي ميرزا، پسرش را فرمانرواي خراسان، از جمله شيروان كرد.
در 1210 هـ . ق، آقا محمد خان قاجار هنگام رفتن به مشهد، از شيروان گذشت و امير گونه خان، حاكم شيروان نسبت به وي اعلام وفاداري كرد. در روزگار محمد شاه قاجار، شيروان يكي از نواحي مهم درگيري هاي حاكمان محلي، از جمله حاكمان شيروان و بجنورد بود. ناصرالدين شاه قاجار، دوبار در سال هاي 1284 و 1300 هـ . ق، به خراسان سفر و از شيروان نيز ديدن كرد.
شهر باستانی شيروان ، تاریخ نزدیک به پنج هزار سال در سینه دارد قدمت تپه باستانی شیروان را همپای شهر سوخته زابل و نزدیک به 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح می دانند حتی به شکل افسانه گفته می شود ارشک سردودمان و موسس سلسله اشکانیان برفراز آن زاده شده است و شیروان اولین جایی بود که او در آن نیروهایش را آموزش رزم آوری داد آنچه مسلم است شیروان یکی از مهمترین دژهای امپراتوری اشکانیان در طی 474 سال حکومت آنها بوده است وجود گورهاي زرتشتي و آثار تاريخي در نقاط گوناگون ناحيه شيروان، نه تنها بر شناخت رويدادهاي تاريخي شيروان در پيش از تاريخ كمك مي نمايد، بلكه آبادي و اهميت اين شهر را در آن زمان نشان مي دهد. شهرهاي خراسان، از جمله شيروان، بين سال هاي 31 و 32 هـ . ق، در روزگار خلافت عثمان، به دست مسلمانان افتاد. در زمان حكومت طاهريان، صفاريان و سامانيان، شيروان يكي‌از آبادي‌هاي پر‌جمعيت و آباد بوده است. سلطان محمود غزنوي در بازگشت از هندوستان از مسير راه مشهد - طرقي - شيروان، يك شبانه روز در روستاهاي دهستان گليان شيروان، اردو زده است؛ به طوري كه اين محل را تخت سلطان محمود نيز مي نامند. مغولان در 618 هـ . ق، شهرهاي خراسان، از جمله شيروان را گشودند و به كشتار و چپاول پرداختند. شيروان در 874 هـ . ق، به دست تيمورلنگ افتاد.
شيروان در زمان صفويه از اعتبار و اهميت ويژه اي برخوردار شد و در زمان شاه عباس بزرگ، كردان جنگجو به اين ناحيه كوچ كردند. شاه عباس صفوي چند بار، از جمله در 1007 هـ . ق، به خراسان كه مورد تاخت و تاز مردمان گوناگون بود و هم چنين به شيروان، مركز حكومت ايلخاني سفر كرده است. نادرشاه افشار در 24 شوال 1148 هـ . ق، به پادشاهي رسيد و رضاقلي ميرزا، پسرش را فرمانرواي خراسان، از جمله شيروان كرد.
در 1210 هـ . ق، آقا محمد خان قاجار هنگام رفتن به مشهد، از شيروان گذشت و امير گونه خان، حاكم شيروان نسبت به وي اعلام وفاداري كرد. در روزگار محمد شاه قاجار، شيروان يكي از نواحي مهم درگيري هاي حاكمان محلي، از جمله حاكمان شيروان و بجنورد بود. ناصرالدين شاه قاجار، دوبار در سال هاي 1284 و 1300 هـ . ق، به خراسان سفر و از شيروان نيز ديدن كرد.
مشاهیر شیروان
شیروان دارای مشاهیر و بزرگانی همانند "ارد بزرگ" است . دانش دوستان او را پس از علامه "اقبال لاهوری" بزرگترین اندیشمند پارسی زبان می دانند . ارد بزرگ همانند اقبال لاهوری بدنبال وحدت در منطقه است . فرق او با اقبال در این است که علامه اقبال لاهوری وحدت را در دین می دید اما ارد بزرگ بر بستر فرهنگی تمدنی ایران باستان تاکید می ورزد . پندها و نصایح اش شامل همه طبقات جامعه می شود سخنان او در کتابی با عنوان آرمان نامه منتشر شده است که گفته می شود پر مخاطب ترین کتاب حال حاضر ایران است . دیگر چهره سرشناس و ممتاز شیروان استاد منوچهر لطیف است او اولین کسی است که در ایران کشتی را برروی کاغذ نوشت و شروع به تجزیه و تحلیل آن کرد . به او لقب نخستین ورزشی نویس کشتی را داده اند . مرحوم لطیف از دوستان نزدیک و هم دوره های جهان پهلوان تختی بود . مرحوم لطیف 50 سال در مورد کشتی نوشت و تا زنده بود زبده ترین تحلیل گر عرصه کشتی و مدیریت آن بود . هنگام به خاک سپاری او بزرگانی نظیر استاد كيومرث ابوالملوكي، عبدالله موحد، بهرام افشارزاده، منصور مهديزاده، محمدرضا طالقاني، پرويز سيروس‌پور، منصور برزگر، حسن حبيبي، حسين ملاقاسمي، محمود معزي‌پور، محسن فرح‌وشي، حسن بابك، اميررضا خادم، عليرضا حيدري، عليرضا دبير، عارف ربطي، جواد رفوگر، حميدرضا گرشاسبي و ... حضور داشتند . از دیگر مشاهیر شیروان می توان به نام های سعید توکلیان ، هیوا مسیح ، علی بابا رستمی نیز اشاره کرد .
شیروان دارای مشاهیر و بزرگانی همانند "ارد بزرگ" است . دانش دوستان او را پس از علامه "اقبال لاهوری" بزرگترین اندیشمند پارسی زبان می دانند . ارد بزرگ همانند اقبال لاهوری بدنبال وحدت در منطقه است . فرق او با اقبال در این است که علامه اقبال لاهوری وحدت را در دین می دید اما ارد بزرگ بر بستر فرهنگی تمدنی ایران باستان تاکید می ورزد . پندها و نصایح اش شامل همه طبقات جامعه می شود سخنان او در کتابی با عنوان آرمان نامه منتشر شده است که گفته می شود پر مخاطب ترین کتاب حال حاضر ایران است . دیگر چهره سرشناس و ممتاز شیروان استاد منوچهر لطیف است او اولین کسی است که در ایران کشتی را برروی کاغذ نوشت و شروع به تجزیه و تحلیل آن کرد . به او لقب نخستین ورزشی نویس کشتی را داده اند . مرحوم لطیف از دوستان نزدیک و هم دوره های جهان پهلوان تختی بود . مرحوم لطیف 50 سال در مورد کشتی نوشت و تا زنده بود زبده ترین تحلیل گر عرصه کشتی و مدیریت آن بود . هنگام به خاک سپاری او بزرگانی نظیر استاد كيومرث ابوالملوكي، عبدالله موحد، بهرام افشارزاده، منصور مهديزاده، محمدرضا طالقاني، پرويز سيروس‌پور، منصور برزگر، حسن حبيبي، حسين ملاقاسمي، محمود معزي‌پور، محسن فرح‌وشي، حسن بابك، اميررضا خادم، عليرضا حيدري، عليرضا دبير، عارف ربطي، جواد رفوگر، حميدرضا گرشاسبي و ... حضور داشتند . از دیگر مشاهیر شیروان می توان به نام های سعید توکلیان ، هیوا مسیح ، علی بابا رستمی نیز اشاره کرد .
صنايع دستي مردم شيروان
مهم‌ترين صنايع دستي مردم شيروان را فرش‌بافي، خرسك، قاليچه، گليم، جاجيم بافي، نمدمالي، پوستين دوزي، بافتن دست‌كش، جوراب، شال‌گردن، كلاه، پايتابه، چوخه، چوخا، كيسه حمام، خورجين و جوال تشكيل مي‌دهد. فرش بافي و قاليچه بافي و خرسك نيز در ميان مردم اين شهرستان رايج است.قالي هاي بافته شده بيش‌تر با طرح قالي مشهد و نقش‌هاي ترنج عرضه مي‌شود. كلاه يا عرقچين به گونه نيم‌كره است و نقش‌هاي مرتب و جالبي با ابريشم روي آن ايجاد مي‌شود نقش‌هاي جودانه، علقيش، دندون موشي و گل جقه اي عرضه مي‌شود. گليم را در شيروان پلاي هم مي گويند بافت آن به وسيله كارگاه‌هاي افقي و در روي زمين است به واسطه رونق فرش بافي گليم بافي رونق يافته است. در شيروان نوازندگان حرفه اي را بخشي مي گويند . اين نوازندگان محلي معمولا در صدر مجلس مي نشينند و به عنوان مقدمه حتما شعري از شاعر معروف ترك زبان(نوايي) مي خوانند. اماج كماج و عقيقه دو غذاي معروف محلي شهرستان شيروان است .
مهم‌ترين صنايع دستي مردم شيروان را فرش‌بافي، خرسك، قاليچه، گليم، جاجيم بافي، نمدمالي، پوستين دوزي، بافتن دست‌كش، جوراب، شال‌گردن، كلاه، پايتابه، چوخه، چوخا، كيسه حمام، خورجين و جوال تشكيل مي‌دهد. فرش بافي و قاليچه بافي و خرسك نيز در ميان مردم اين شهرستان رايج است.قالي هاي بافته شده بيش‌تر با طرح قالي مشهد و نقش‌هاي ترنج عرضه مي‌شود. كلاه يا عرقچين به گونه نيم‌كره است و نقش‌هاي مرتب و جالبي با ابريشم روي آن ايجاد مي‌شود نقش‌هاي جودانه، علقيش، دندون موشي و گل جقه اي عرضه مي‌شود. گليم را در شيروان پلاي هم مي گويند بافت آن به وسيله كارگاه‌هاي افقي و در روي زمين است به واسطه رونق فرش بافي گليم بافي رونق يافته است. در شيروان نوازندگان حرفه اي را بخشي مي گويند . اين نوازندگان محلي معمولا در صدر مجلس مي نشينند و به عنوان مقدمه حتما شعري از شاعر معروف ترك زبان(نوايي) مي خوانند. اماج كماج و عقيقه دو غذاي معروف محلي شهرستان شيروان است .
مکان هاي ديدني و تاريخي
مكان هاي تاريخي و ديدني شهرستان شيروان عبارت اند از تپه باستانی شیروان در جنوب باختري شهر ، شیرکوه شیروان ، آرامگاه بي‌بي حنيفه، آرامگاه تيموري در 6 كيلومتري شيروان، آرامگاه معصوم زاده امام يحيي، امام زاده حمزه در 6 كيلومتري شمال باختري شيروان، امام زاده محمد رضا، برج و باروي تيموري، تپه (قلعه) اسرار، تپه زيارت، تپه ماسوره شيروان، حسنيه حاج آخوند، شهرپيشين، غار پوستين دوز، غار كافر، قزلرقلعه زيدر، قزلرقلعه زوارم، قزلرقلعه اوغار، قزلرقلعه تفتازان، گمرك تپه و گبرخانه.
مكان هاي تاريخي و ديدني شهرستان شيروان عبارت اند از تپه باستانی شیروان در جنوب باختري شهر ، شیرکوه شیروان ، آرامگاه بي‌بي حنيفه، آرامگاه تيموري در 6 كيلومتري شيروان، آرامگاه معصوم زاده امام يحيي، امام زاده حمزه در 6 كيلومتري شمال باختري شيروان، امام زاده محمد رضا، برج و باروي تيموري، تپه (قلعه) اسرار، تپه زيارت، تپه ماسوره شيروان، حسنيه حاج آخوند، شهرپيشين، غار پوستين دوز، غار كافر، قزلرقلعه زيدر، قزلرقلعه زوارم، قزلرقلعه اوغار، قزلرقلعه تفتازان، گمرك تپه و گبرخانه.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان شيروان با پهنه اي حدود 2279 كيلومتر مربع، جمعیتی نزدیک به 200 هزار نفر را در خود جای داده است در شمال استان خراسان، در مسير راه مشهد – گرگان قرار دارد. اين شهرستان از سوي شمال به جمهوري تركمنستان، از باختر به شهرستان بجنورد، از خاور به شهرستان قوچان و از جنوب به شهرستان اسفراين محدود است. اين شهرستان آب و هوايي بسیار فرح بخش دارد آب و هوایی كوهستاني با زمستان هاي سرد – خشك و آرام دارد. بيش ترين درجه حرارت اين ناحيه از 38 و كم ترين درجه حرارت نيز، 20- درجه سانتيگراد مي باشد. شهر شيروان در مسير راه آسفالته اصلي مشهد – گرگان، از نظر جغرافيايي در 37 درجه و 23 دقيقه و 30 ثانيه پهناي شمالي و 57 درجه و 54 دقيقه و 30 ثانيه درازاي خاوري و بلندي 1160 متر از سطح دريا قرار دارد. شيروان از مركزيت ويژه اي برخوردار بوده و داراي راه هايي، به شرح زير است:
1- راه شيروان – قوچان – مشهد، به درازاي 200 كيلومتر
2- راه شيروان – بجنورد، به درازاي 60 كيلومتر
3- راه شيروان – درگز، به درازاي 180 كيلومتر
شهرستان شيروان با پهنه اي حدود 2279 كيلومتر مربع، جمعیتی نزدیک به 200 هزار نفر را در خود جای داده است در شمال استان خراسان، در مسير راه مشهد – گرگان قرار دارد. اين شهرستان از سوي شمال به جمهوري تركمنستان، از باختر به شهرستان بجنورد، از خاور به شهرستان قوچان و از جنوب به شهرستان اسفراين محدود است. اين شهرستان آب و هوايي بسیار فرح بخش دارد آب و هوایی كوهستاني با زمستان هاي سرد – خشك و آرام دارد. بيش ترين درجه حرارت اين ناحيه از 38 و كم ترين درجه حرارت نيز، 20- درجه سانتيگراد مي باشد. شهر شيروان در مسير راه آسفالته اصلي مشهد – گرگان، از نظر جغرافيايي در 37 درجه و 23 دقيقه و 30 ثانيه پهناي شمالي و 57 درجه و 54 دقيقه و 30 ثانيه درازاي خاوري و بلندي 1160 متر از سطح دريا قرار دارد. شيروان از مركزيت ويژه اي برخوردار بوده و داراي راه هايي، به شرح زير است:
1- راه شيروان – قوچان – مشهد، به درازاي 200 كيلومتر
2- راه شيروان – بجنورد، به درازاي 60 كيلومتر
3- راه شيروان – درگز، به درازاي 180 كيلومتر
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
در مورد نام‌گذاري شهر شيروان، داوري هايي گوناگونی وجود دارد. درست ترین نظر این است که نام شيروان را به بخاطر نقش شيري دانسته اند، كه شكل آن، در دامنه شمالي كوه «اغزقاپوقلي» ديده مي شود و به شيركوه شهره هست . سنگ تشكيل دهنده شكل شير، با ديگر سنگ هاي كوه اغزقاپوقلي از نظر جنس، گونه و رنگ تفاوت دارد و هر بيننده اي، اين وجه تمايز شكل شير را مي بيند. با توجه به آثار تاريخي و گورهاي زرتشتي اي كه در اين ناحيه وجود دارد، کهن بودن شهر تأييد گشته و اين وجه تشبیه درست تر به نظر مي رسد. برخي هم نام شیروان را به شيرباناني منسوب مي دانند که در سده هاي گذشته در جنگل هاي ناحيه شيروان به شكار و نگاهداري شير اشتغال داشته اند . کارشناسان این مورد کمتر وارد می دانند .
در مورد نام‌گذاري شهر شيروان، داوري هايي گوناگونی وجود دارد. درست ترین نظر این است که نام شيروان را به بخاطر نقش شيري دانسته اند، كه شكل آن، در دامنه شمالي كوه «اغزقاپوقلي» ديده مي شود و به شيركوه شهره هست . سنگ تشكيل دهنده شكل شير، با ديگر سنگ هاي كوه اغزقاپوقلي از نظر جنس، گونه و رنگ تفاوت دارد و هر بيننده اي، اين وجه تمايز شكل شير را مي بيند. با توجه به آثار تاريخي و گورهاي زرتشتي اي كه در اين ناحيه وجود دارد، کهن بودن شهر تأييد گشته و اين وجه تشبیه درست تر به نظر مي رسد. برخي هم نام شیروان را به شيرباناني منسوب مي دانند که در سده هاي گذشته در جنگل هاي ناحيه شيروان به شكار و نگاهداري شير اشتغال داشته اند . کارشناسان این مورد کمتر وارد می دانند .
ماخذ : شیروان پایتخت پارتها
کاملترین مطلبی بود که در مورد تاریخ شیروان عزیزمان خواندم عالی بود
پاسخحذفشهر ما نیاز به چنین توصیفی داشت موراد پیشین به هیچ وجه عظمت و بالندگی شیروان را به نمایش نمی گذاشت اما این مطلب دارای وجهی قوی تر و نزدیک به واقع دارد از آقای رحمانی که زحمت نوشتن آن را کشیده اند متشکرم .
پاسخحذفباسلام ودرود بسیار به شمامدیران توانا سایت وهمه بازدیدکنندگان ارجمند ازاین سایت وزین-ازمطالب ارزنده شما سپاسگزارم امشب از فراز شیرکوه وقتی به شیروان نگاه میکردم زیبائی وتلالو نور واقعا زیباوخیره کننده بود وبعد با خود فکر میکردم که شیروان چقدر زیباست ولی چگونه میتوان همه این زیبائی را نشان دادوشاید جای یک نشریه محلی خالی است . حال که مااین همه جوان داریم که به سرعت سایتهای پرمحتوا میسازند وهرساعت انرا بروز میکنند آیا نمیتوان نشریه ای راه انداخت تاهمه همشهریان چه درداخل روستاهاوشهروچه در استانهای دیگر از مطالب واخبار مطلع شوند از همه شما سروران استدعا دارم که در این موردتامل وفکر نموده واگر به این نتیجه رسیدید مارا در انجام این مهم یاری فرمائید هنوز در دفتر شورا شهر منتظر قدوم شما هستیم. شیروان با همه جوانانت سربلند وسرافراز باشی
پاسخحذف